Avrupa ve Orta Asya Köprüsü: “Orta Koridor"

Trans-Hazar Bölgesi Ulaştırma Koridoru olan 'Orta Koridor', Avrupa ile Orta Asya'yı 15 gün içinde birbirine bağlayacak ve bölge açısından çok önemli bir proje. Avrupa Komisyonu'nun 10 Milyar Avro tutarında yatırım taahhüdünde bulunacağı proje Türkiye'nin jeopolitik ve jeostratejik konumunu da pekiştiriyor.

2024 yılı Ocak Ayı'nda Brüksel'de yapılan "Küresel Ağ Geçidi Yatırımcıları Forumu", AB-Orta Asya Ulaştırma bağlantısı için kritik önem taşıyan 'Orta Koridor' isimli Trans-Hazar Ulaştırma Koridoru projesi açısından önemli bir dönüm noktası oldu.

Avrupa Komisyonu, Avrupa Birliği ülkelerinin temsilcileri, Orta Asya ve Kafkasya ülkelerinden üst düzey temsilcilerin bir araya geldiği forumda 'Trans Hazar Ulaştırma Koridoru' projesi bütün boyutlarıyla tartışıldı. Görüşmelerde, Avrupa Komisyonu'nun Başkan Yardımcısı Valdis Dombrovskis, Avrupalı ​​ve uluslararası finans kurumlarının Orta Asya'da sürdürülebilir ulaşım bağlantısına yönelik destek ve yatırımlar için 10 milyar Avro (10,8 milyar ABD Doları) taahhütte bulunacağını duyurdu.

Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinin ardından, Avrupa ile Asya arasında alternatif, güvenilir ve verimli ticaret yolları bulma aciliyetini gözönünde bulunduran Avrupa Komisyonu, çok modlu ve verimli bir rota için projenin hızla hayata geçirilmesine destek verileceğini duyurdu.

10 milyar Avro tutarındaki taahhüt, Avrupa Komisyonu'nun kısa vadede Orta Asya'da sürdürülebilir ulaştırma gelişimi için harekete geçirilmesini öngördüğü devam eden ve planlanan yatırımların bütünü için.

Forumda AB tarafından finanse edilen Bölgesel Ulaştırma programında da anlaşmaya varılırken, proje gelişiminin yolunda ilerlemesini sağlamak için bir Koordinasyon Platformu'nun kurulması kararı da alındı. Proje, Uluslararası Ticaret Merkezi ve OECD tarafından uygulanacak ve Hazar ötesi ulaşım ağlarının pratik şekilde operasyonel hale getirilmesi ve kullanımına yönelik 'Bölgesel Refah' odaklı bir programı da kapsıyor. 2024'ten itibaren beş Orta Asya ülkesinin Ulaştırma Bakanlıkları'na danışmanların yerleştirileceği 'Kıdemli Yerleşik Eşleştirme Danışmanları' sürecine de başlandı.

PROJENİN ARKA PLANI

Yatırımcılar Forumu, Avrupa Komisyonu, AB Üye Devletleri, Orta Asya'nın yanı sıra Kafkas ülkeleri ve Türkiye'den üst düzey temsilcileri bir araya getirdi.. Diğer katılımcılar arasında G7 ülkeleri, benzer düşüncelere sahip diğer ülkeler, finans kurumları ve özel sektör yer aldı.

Yatırımcılar Forumu , Avrupa Komisyonu liderliğinde ve Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) tarafından yürütülen "Avrupa ile Orta Asya arasındaki Sürdürülebilir Ulaşım Bağlantıları" konulu Haziran 2023 çalışmasının bulgularına dayanıyor. Çalışmada, sağlanması Hazar ötesi ulaşım ağlarının operasyonel verimliliğini ve ekonomik çekiciliğini büyük ölçüde artıracak 33 sağlam altyapı ihtiyacı ve 7 yumuşak bağlantı temel eylemi belirlendi. Bunlar , Mayıs 2023'te Kazakistan'ın Almatı kentinde düzenlenen 2. AB-Orta Asya Ekonomik Forumu'nda sunuldu. Çalışmanın yayınlanmasından bu yana, Avrupa Komisyonu çalışmanın bulgularını işlevsel hale getirmek için çalıştı. AB ve Avrupa Takımındaki ve ötesindeki ortakları birlikte 10 milyar Avroyu harekete geçiriyor. Avrupa Komisyonu, Yatırımcı Forumu'nda yapılan tartışmaların, Orta Asya'daki önemli ulaşım ağlarının geliştirilmesi için daha fazla finansmanın engelini kaldıracağından emin.

AB'nin beş Orta Asya ülkesiyle (Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan) uzun süredir devam eden ortaklığı, 1991'de kurulan ve 2019'da geliştirilen ilişkilere dayanarak daha da güçlendirildi. Yatırımcılar Forumu, AB kararlı bir şekilde hareket ettikçe bu işbirliğini derinleştiriyor. Yatırımcı Forumu'na aktif olarak katılan Orta Asya ülkeleri Türkiye ve Doğu Ortaklığı ülkeleri ile tam ortaklık içerisinde, Karadeniz ve Kafkaslar üzerinden Orta Asya ile doğrudan ulaşım bağlantılarının kurulmasını teşvik etmek.

Küresel Ağ Geçidi stratejisi, AB'nin dünya çapındaki yatırım eşitsizliğini azaltmaya ve dijital, enerji ve ulaştırma sektörlerinde akıllı, temiz ve güvenli bağlantıları artırmaya ve sağlık, eğitim ve araştırma sistemlerini güçlendirmeye yönelik teklifi de kapsıyor. Avrupa Birliği, AB Üye Devletleri ve Avrupa kalkınma finansmanı kurumlarını bir araya getiren Avrupa Takımı yaklaşımıyla, 2021'den 2027'ye kadar 300 milyar Euro'ya kadar kamu ve özel yatırımları harekete geçirerek bağımlılıklar yerine temel bağlantılar oluşturmayı hedefliyor.

PROJENİN AMACI:

Türkiye’den başlayarak Kafkaslar bölgesine, buradan da Hazar Denizi’ni aşarak Türkmenistan ve Kazakistan’ı takiben Orta Asya ve ÇHC’ye ulaşan Hazar Geçişli Doğu-Batı Orta Koridor (Orta Koridor), tarihi İpek Yolu’nun canlandırılması projesinin en önemli bileşenlerinden birini oluşturmakta.

Orta Koridor ülkemizden başlayarak, demiryolu ve karayolu bağlantılarıyla sırasıyla Gürcistan, Azerbaycan ve Hazar Denizine, buradan da (Hazar geçişi kullanılarak) Türkmenistan- Özbekistan-Kırgızistan veya Kazakistan güzergâhını takip ederek Çin Halk Cumhuriyeti'ne uzanmakta. Bu çerçevede, Bakü/Alat (Azerbaycan), Aktau/Kuryk (Kazakistan) ve Türkmenbaşı (Türkmenistan) limanları Hazar Geçişindeki kombine taşımacılık için kullanılmakta. Orta Koridor Girişimimiz, başta denize çıkışı olmayan ülkeler olmak üzere, bölge ülkelerinin ilgisini çekmekte.

Bir yıl içinde Çin’den Avrupa’ya giden 10 milyon konteynırın %96’sı denizyoluyla, ancak %4’ü Kuzey Koridoru olarak adlandırılan Trans-Sibirya Demiryolu hattı üzerinden sevk ediliyor. Orta Koridor, Avrupa ile Asya arasında bir ticaret yolu olarak Kuzey Koridoruna oranla daha hızlı ve daha ekonomik, 2.000 km daha kısa, iklim koşulları bakımından da daha elverişli olup, deniz yoluna kıyasla ulaşım süresini 1/3 nispetinde (15 gün) kısaltıyor. Orta Koridor ayrıca, Ülkemizin liman bağlantıları sayesinde Asya’daki yük trafiğinin Ortadoğu, Kuzey Afrika ve Akdeniz bölgesine ulaşması için önemli fırsatlar sunuyor.

Orta Koridor rotası etkin kullanıldığı takdirde, halen yıllık 600 milyar ABD Doları tutarında olan Avrupa-Çin ticaret trafiğinden Orta Asya ülkeleri ekonomik fırsatlar elde edilebilecektir. Özellikle Türkmenistan, Kazakistan ve Azerbaycan limanlarında lojistik merkezler ve serbest ticaret sahaları kurulması, Trans Hazar işbirliğinin gelişmesine ve derinleşmesine katkı sağlayacaktır.

Türkiye, tarihi İpek Yolu’nun yeniden canlandırılmasına yönelik olarak çeşitli projeler geliştirmişti. Bu çerçevede, ülkemizi Orta Asya üzerinden Çin’e bağlayan “Orta Koridor” bağlamında gümrüklerarası işbirliğine yönelik “Kervansaray Projesi”nin yanısıra, Asya ve Avrupa’yı birbirine bağlayan “Marmaray”, 26 Ağustos 2016 tarihinde açılışı yapılan “Yavuz Sultan Selim Köprüsü”, 20 Aralık 2016 tarihinde hizmete giren “Avrasya Tüp Geçit”i ve 29 Ekim 2018 tarihinde açılışı yapılan İstanbul Havalimanı, tamamlanmış projeler arasında olup, Çanakkale Boğazı Köprüsü, “3 Katlı Tüp Geçit Projesi”, “Filyos (Zonguldak), Çandarlı (İzmir) ve Mersin Limanları inşası” ve yine Asya ve Avrupa’yı birbirine bağlayacak olan “Edirne – Kars Hızlı Tren ve Bağlantıları Demiryolu Projesi” ne yönelik çalışmalar ise halen sürdürülmekte.

PROJE KÜNYESİ:

6 Demiryolu

51 bin kilometre demir yolu

255 bin vagon

2 milyon metrekare depolar ve terminaller

6 liman

81 ayrı ünitede konteynerler ve kuru yük taşıma alt yapısı, feribotlar

Azerbaycan, Gürcistan, Kazakistan, Çin, Türkiye, Ukrayna, Polonya, Romanya demiryolu ve denizcilik idareleri, lojistik firmaları

Lianyungang (PRC) - Aktau / Kuryk (Kazakistan) - Azerbaycan - Gürcistan - Türkiye / Ukrayna / Polonya / Romanya / İtalya / diğer Avrupa ülkeleri rotasından 13 ila 21 gün arasında Avrupa'ya erişim

Stratejigrafik:

Haber | Avrupa ve Orta Asya Köprüsü: “Orta Koridor" (youtube.com)